دکتر محمدرضا سرکار آرانی در آستانه بازگشایی مدارس در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، افزود: امروز از چین تا آمریکا، انگلستان تا کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای میانه، برزیل تا اقیانوسیه و آفریقای جنوبی تا ژاپن، آهنگ تغییر و شوق به تحول در آموزش به گوش می‌رسد.
به‌گفته آرانی، بیشترین توجه برنامه‌های اصلاحات آموزشی بر توانمندسازی معلم و غنی‌سازی فرآیند یاددهی، یادگیری متمرکز است.
وی افزود: توجه به ارتباط مدرسه و جامعه و برقراری تعامل اثربخش میان آموزش مدرسه‌ای با زندگی اجتماعی، ماموریت اصلی اغلب برنامه‌های اصلاحات آموزشی کشورهای مختلف جهان است.
سرکار آرانی اظهار داشت: پژوهش‌های آموزشی بیش از برنامه‌های درسی به معلم و فرآیند تعامل او با دانش‌آموزان توجه دارند و بر "غنی‌سازی یادگیری" تاکید می‌کنند.
این پژوهشگر برجسته گفت: تکاپوی جهانی در دستیابی به برنامه‌های راهبردی و اثربخش برای نوسازی و تحول نظام‌های آموزشی،تاسیس مدارسی است که از طریق ترویج و غنی‌سازی یادگیری - نه‌صرفا آموزش - به‌آدمی کمک کند تا یاد بگیرد و بخشی از فرآیند حیات بخش هستی باشد.
دکتر سرکار آرانی، به مدل درس پژوهی اشاره کرد و افزود: درس پژوهی به عنوان مدلی موثر برای ترویج و غنی‌سازی یادگیری در مدرسه، در حال حاضر نظر بسیاری از اندیشمندان را در جهان برای تحول در آموزش به‌خود جلب کرده است.
یافته‌های پژوهشی سرکار آرانی پژوهشگر برگزیده انجمن توسعه علم ژاپن در سال ۲۰۰۴نشان می‌دهد که درس پژوهی به گسترش فرهنگ یادگیری در مدارس یاری می‌رساند و محیطی را فراهم می‌سازد تا معلمان از یکدیگر بیاموزند ، دانش حرفه‌ای خود را ارتقا دهند، در رفتار خود بازاندیشی کنند و در تحول مستمر آموزش مشارکت کنند.
وی خاطرنشان کرد: درس پژوهی مدل ژاپنی پژوهش معلمان در مدرسه و کلاس درس برای بهسازی مستمر آموزش، غنی‌سازی یادگیری و پرورش حرفه‌ای معلمان است.
سرکار آرانی، درس پژوهی را با عنوان پژوهش مشارکتی معلمان در کلاس درس معرفی کرده و می‌افزاید: این پژوهش ، پژوهشی است که بر چرخه یادگیری گروهی، کیفی، مشارکتی و مداوم کارگزاران آموزشی شامل تبیین مساله، "طراحی، عمل، بازاندیشی و بازبینی یافته‌ها، استوار است.
وی توضیح داد: دراین روش، معلمان در ابتدا مسایل آموزشی مدرسه را بررسی کرده و سوالات پژوهش در کلاس درس را تبیین نموده، سپس طرحی برای‌انجام پژوهش مشارکتی در آموزش پیشنهاد می‌کنند و آنگاه آن را به اجرا گذارده و سپس به ارزیابی و بازبینی فرآیند عمل می‌پردازند.
به‌گفته سرکار آرانی، این فرآیند، یادگیری از یکدیگر را به صورت مشارکتی سازماندهی می‌کند و در عمل ظرفیت مدارس را برای گسترش یادگیری سازمانی، تولید و بکارگیری دانش حرفه‌ای در مدارس و گسترش ظرفیت تغییر خود پایدار را افزایش می‌دهد.
ارزیابی داده‌های پژوهشی دکتر سرکار آرانی در کشورهای آمریکا، سنگاپور، هنگ کنگ ، چین، انگلستان و جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که درس پژوهی مدلی اثربخش برای خلق محیط شوق‌انگیز برای یادگیری در مدرسه است.
بر اساس داده‌های پژوهشی سرکار آرانی از اجرای این مدل در کلاس‌های درس ریاضی و علوم در این کشورها، نشان می‌دهد که دانش آموزان فرصت‌های غنی برای تجربه و یادگیری در مدرسه به دست آورده‌اند.
دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی گفت: بسیاری از آنها درس پژوهی را عاملی برای بهسازی‌ارتباط کلامی میان دانش‌آموز و معلم می‌دانند و تلاش معلمان خود را برای بهبود تدریس قابل ستایش می‌دانند.
سرکار آرانی گفت: معلمان از طریق درس پژوهی، به عنوان مدلی اثربخش برای پژوهش در مدرسه، یاد می‌گیرند که چگونه از یکدیگر بیاموزند،در تجارب آموزشی و تربیتی یکدیگر سهیم شوند.
وی افزود: آنها بدین ترتیب می‌توانند با بازاندیشی در رفتارهای آموزشی خود، راه‌های بهتری برای یاددادن و یادگرفتن بیابند و به‌تولید دانش حرفه‌ای بپردازند.
وی گفت: درس پژوهی، با درگیر ساختن معلمان در فرآیند تبیین مساله، طرح نقشه، عمل، مشاهده، بازاندیشی و بازنگری، فرهنگ مشارکتی حرفه‌ای را ارتقا می‌دهد.
دکتر آرانی همچنین خاطرنشان کرد: این فرآیند یادگیری، به تغییر فرهنگ مدرسه کمک می‌کند و محیط انعطاف‌پذیر برای دستیابی به یادگیری سازمانی را توسعه می‌بخشد.
بیشتر معلمان شرکت‌کننده در پروژه تحقیقی دکتر سرکار آرانی در کشورهای مختلف جهان گزارش کرده‌اند که درس پژوهی به معلمان‌اجازه می‌دهد که مسوولیت بیشتری در اداره مدرسه احساس کنند و آن را عاملی برای فراهم‌آوردن یادگیری از خود از طریق مشاهده، بازاندیشی در عمل انجام شده و خودارزیابی می‌دانند.
معلمان بسیاری گزارش کرده‌اند که درس پژوهی پیش فرض‌های آنها را نسبت به نحوه تفکر دانش آموزان، مشارکت آنها در کلاس درس، فرآیند یاددهی، یادگیری تغییر داده‌است و آنها یادگرفته‌اند که چگونه در عمل روش تدریس خود و شیوه‌های مدیریت کلاس درس را بهبود دهند.
پژوهشگر برجسته منتخب انجمن توسعه علم ژاپن اضافه کرد: مدیران مدارس نیز گزارش می‌دهند که درس پژوهی به ما یاری می‌رساند تا شیوه مدیریت مدرسه خود را از مسوولیت و اختیار فردی و کنکاش بی‌اثر به روش مشارکتی و مسوولیت پذیری جمعی تغییر دهیم.
آرانی گفت: بسیاری از مدیران آموزشی که درس پژوهی را اجرا کرده‌اند بر این باورند که انجام درس پژوهی از تفکر سیستماتیک حمایت می‌کند و به بهبود فرآیند آموزش و یادگیری مستمر از طریق طراحی، اجرا و ارزیابی روش‌های عمل حرفه‌ای در فعالیت‌های کلاس درس کمک می‌کند.
وی افزود: در این فرآیند بهسازی مداوم آموزش، معلمان و دانش‌آموزان به مشاهده و بازاندیشی در محیط یادگیری خود برانگیخته می‌شوند و فرصتی ایجاد می‌کند تا دانش آموزان در بهبود فرآیند یاددهی، یادگیری ، شریک حرفه‌ای معلمان خود باشند.
سرکار آرانی گفت: مدیران آموزشی بر این باورند که درس پژوهی معلمان را برای قبول و پذیرش ایده‌های جدید در فرآیند "یاددهی،یادگیری" برمی‌انگیزد و روند تغییر در مدرسه را نیز بخوبی تسهیل می‌کند.
یک معلم ژاپنی شرکت‌کننده در این پروژه به دکتر سرکار آرانی گفت: در فرآیند درس پژوهی وی آموخته است که چگونه ارتباط کلامی خود با دانش آموزان را در هنگام تدریس ریاضی،به‌خصوص در تبیین موضوعات درسی و فرمول‌های ریاضی بهبود دهد.
این معلم افزود: من توانستم متوجه این موضوع شوم که چگونه ارتباط کلامی در درس ریاضی بر تفهیم و جذابیت دروس ریاضی موثر است و بر این اساس فکر می‌کنم، ارتباط کلامی در کلاس درس، به دانش‌آموزان فرصت بیشتری برای بهبود تبادل افکارشان درباره‌ی محتوای درس ریاضی می‌دهد و آنان را تشویق می‌کند تا یادگیرندگان فعالتری باشند.
یافته‌های پژوهشی دکتر سرکار آرانی نشان می‌دهد که چگونه معلمان در پژوهش مشارکتی در کلاس درس و با همکاری موثر با یکدیگر به خلق دانش حرفه‌ای می‌پردازند.
تجربه ژاپنی‌های شرکت‌کننده در این پروژه نشان می‌دهد که درس پژوهی فرصتی برای بازاندیشی در روش‌های آموزشی برای تولید دانش حرفه‌ای در مدرسه است.
سرکار آرانی، فوق دکترای آموزش تطبیقی دانشگاه ناگویای ژاپن، می‌گوید:
بسیاری از معلمان دراین فرآیند فرصت می‌یابند نوشته‌های‌خود را درباره آموزش و یادگیری مرور کنند و با بازاندیشی مشارکتی در آنها، نمونه‌های حرفه‌ای تازه‌ای خلق کنند.
وی افزود: معلمان در این فرآیند به همکاری با محققان در حمایت از ترویج تفکر سیستماتیک و تفکر انتقادی تشویق می‌شوند و هنگامی که توجه‌اصلی معلمان به فرآیند یاددهی، یادگیری است، علاقه بیشتری در زمینه توجه به یادگیری دانش‌آموزان در کلاس درس پیدا می‌کنند.
این نوع پژوهش موجب ارتقای آگاهی معلمان از طریق پژوهش در مدرسه می‌شود و معلمان خودرا به عنوان یادگیرنده، محقق عمل و تصمیم‌گیرنده راهبرد آموزش و تولیدکننده دانش حرفه‌ای در مدرسه می‌دانند.
در این شرایط ظرفیت مدارس برای یادگیری سازمانی افزایش می‌یابد و مدارس به عنوان سازمان‌های یادگیرنده ترویج می‌شوند.
دکتر سرکار آرانی گفت: در فرآیند درس پژوهی، معلمان به صورت مشارکتی در مدرسه دانش حرفه‌ای تولید می‌کنند، جامعه یادگیرنده و ظرفیت مشارکت برای دانستن را گسترش می‌دهند واز مدارس برای‌ارتباط و همکاری بیشتر با جامعه حمایت می‌کنند.
وی افزود: در این فرآیند معلمان همچنین در محیطی شوق انگیز و مسوولانه به بهسازی فرهنگ مدرسه کمک می‌کنند ، ظرفیت خود را برای تبدیل از نقش آموزگار به یادگیرنده و رهبری فرآیند یادگیری تغییر می‌دهند"، "رهبری آموزشی را برای تفکر نوآورانه و غنی‌سازی یادگیری حمایت می‌کنند و به توسعه مهارت‌هایشان به عنوان رهبران تحول در مدرسه ادامه می‌دهند.
وی گفت: تولید دانش حرفه‌ای، گسترش فرهنگ یادگیری و رهبری اثر بخش از طریق توسعه مشارکت، همکاری و بازاندیشی گروهی است.
به گزارش ایرنا، پژوهش بین‌المللی دکتر سرکار آرانی نشان می‌دهد، درک عمیق‌تر مدیران آموزشی از درس پژوهی، بکارگیری استراتژی‌های اثر بخش‌تر در ارتقای مدیریت آموزشی را محقق می‌سازد، یاددهنده را به یاد یادگیرنده تغییر می‌دهد، مدرسه را از جایی برای آموزش به مکانی برای یادگیری متحول می‌کند و آن را به مثابه سازمان یادگیرنده بازسازی می‌کند.
سرکار آرانی معتقد است، درس پژوهی مدلی برای گسترش پژوهش در مدرسه، تولید دانش حرفه‌ای، غنی‌سازی یادگیری، پرورش حرفه‌ای معلمان و بهبود یادگیری دانش آموزان است.
وی می‌افزاید: تبدیل مدرسه به محیط موثری که در آن معلمان از یکدیگر بیاموزند و به بهبود مستمر آموزش همت گمارند، از جمله برنامه‌های بیشتر کشورها برای تحول در نظام آموزشی است.
پژوهش سرکارآرانی نشان می‌دهد که درس پژوهی علاوه بر فرآیند یادگیری جمعی، چرخه عمل کایزن (برنامه، عمل، بازبینی، و بازاندیشی برای بهسازی مستمر) نیز محسوب می‌شود، فرصتی برای سهیم‌شدن کارگزاران آموزشی در تجربه‌های یکدیگر را فراهم می‌سازد و به عنوان پیش برنده تغییر و ابزار موثر بهبود مستمر آموزش در مدرسه است.
پژوهشگر برجسته منتخب انجمن توسعه علم ژاپن و استاد ایرانی دانشگاه‌های ژاپن، گفت: درس پژوهی به گسترش ارزش‌های گفت‌وگوی حرفه‌ای با خود و دیگران، به رسمیت شناختن گرایش‌های مختلف و تنوع قابلیت‌های افراد، تاکید بیشتر بر خودگردانی امور، خود پایداری تغییر، خودبازاندیشی عمل و خودآموزی و ترویج فرصت‌های اختیار و مسوولیت برابر در مدرسه" در مدارس کمک می‌کند.
سرکارآرانی افزود: این فرآیند همچنین به آزمون تجربه‌ها و امکان بازیافت ایده‌ها و داده‌ها، غلبه بر ترس‌از دانستن و ترویج یادگیری، گسترش تعامل بین فردی و مشارکت گروهی، توانمندسازی افراد به عنوان عوامل پیش برنده تغییر و بهبود تدریجی آموزش، جستجو و به کارگیری زبان و فهم مشترک، احساس نیاز به یادگیری مستمر برای سرتاسر زندگی در مدارس کمک می‌کند.
وی اظهار داشت:ایده درس پژوهی برای تمامی افراد اعم از مدیران، کارکنان، معلمان، پژوهشگران،استادان،دانشجویان و والدین قابل استفاده است و به‌افراد یاری می‌رساند تا بر قابلیت‌های خود از طریق یادگیری از یکدیگر بیافزایند.
سرکار آرانی خاطرنشان کرد: اگرچه تفاوت‌های‌فرهنگی مدارس ومناسبات اجتماعی پیچیده در هر جامعه روش و ابزارهای اثر بخشی برای به کارگیری مدل درس پژوهی توصیه می‌کند، اما تجربه‌های بین‌المللی راهبردهای اثربخشی برای بهره‌گیری از درس پژوهی در عمل در فرهنگ‌های آموزشی مختلف را نشان می‌دهد.
